Οι εκδόσεις μας > Μελέτες και Δοκίμια
Τίτλος βιβλίου Χρήστος Αξελός,
ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ
Μεταρρύθμιση της συνείδησης, ανάλυση της ψυχής, έννοιες της ελευθερίας
Η μεταρρύθμιση της συνείδησης, η "αγωγή" με την ευρεία σημασία της λέξης, είναι μία εξελικτική διαδικασία που έχει τον χαρακτήρα της ανέλιξης. Κατά την ανέλιξη εγκαταλείπονται/ ξεπερνιώνται νοοτροπίες, τρόποι του σκέπτεσθαι που είναι επιβαρυμένοι με ιδεολογήματα και προλήψεις και στη βάση των οποίων βρίσκεται διανοητική αδράνεια και έλλειψη αυτοκριτικής. Η κατανόηση της εξελικτικής διαδικασίας, της γένεσης, προϋπόθεση για τη συνδρομή στις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας και εντός μας, ιδιαίτερα η κατανόηση της εξέλιξης και ανέλιξης στον χώρο της Ιστορίας, του πνεύματος και του ψυχισμού του ανθρώπου, απαιτεί τη συλλογή και συστηματοποίηση εννοιών και δομών, τη θεματοποίηση των οποίων βρίσκουμε σποραδικά, διατρέχοντες την ιστορία της φιλοσοφίας. Τα δοκίμια που ακολουθούν αποτελούν μία συνεισφορά στην κατάρτιση αυτής της συλλογής και μία προσπάθεια να προετοιμαστεί η απάντηση στο κεντρικό πρόβλημα: Πώς μπορεί να επιτευχθεί η μεταρρύθμιση της συνείδησης; Τον μίτο της Αριάδνης αποτελούν οι αναπτύξεις που αφορούν την εξελικτική διαδικασία και περιέχουν πολλαπλές αναφορές στον Χέγκελ.Ο Χρήστος Αξελός γεννήθηκε το 1928 στην Αθήνα. Θητεία στον αγώνα της Αντίστασης (1941-45). Σπουδές (φιλοσοφίας, ιστορίας και τέχνης) κοντά στον Καρλ Γιάσπερς, τον Μάρτιν Χάιντεγκερ και τον Eugen Fink (Βασιλεία και Freiburg i. Br.). Τριάντα οχτώ χρόνια δίδασκε Φιλοσοφία, στο Βερολίνο από το 1962 και στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου από το 1967. Δύο "στροφές" κατά την πνευματική πορεία του: α. από την ιστορία των ιδεών στην οντολογία, και β. από την οντολογία στη διερεύνηση της εξελικτικής διαδικασίας του στοχασμού και της ηθικής διάστασης της προσωπικότητας σε συνάρτηση με τον πολιτικο-κοινωνικό περίγυρο και τις πρωταρχικές ενορμήσεις, όπως αυτές περιγράφονται στη φροϋδική ψυχανάλυση. Από το 1989 είναι ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου του Αμβούργου. Εργογραφία: - Πρώτες δημοσιεύσεις στα περιοδικά "Πλάτων", Kant-Studien, Studia Philosophica, Hegel-Jahrbuch. - Οι οντολογικές προϋποθέσεις της θεωρίας της ελευθερίας του Leibniz. Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου δημοσιεύθηκε ξεχωριστά υπό τον τίτλο "Η ενότητα οντολογίας, ηθικής και θεωρίας της επανάστασης" στον Β΄ τόμο Μνήμη Ε. Π. Παπανούτσου (Αθήνα 1984). - Κριτική παρουσίαση των βιβλίων των τελευταίων ετών στα οποία μελετάται η φιλοσοφία του Leibniz (1992) - Η μεταψυχολογία του Leibniz - Λήμματα στο "Ιστορικό Λεξικό της Φιλοσοφίας" - Δοκίμιο: "Πώς επηρεάζει η πολιτική τοποθέτηση τις θεωρητικές συλλήψεις;" (η ελληνική μετάφραση περιλαμβάνεται στον ανά χείρας τόμο) - Δοκίμιο: "Η ρήση "Η ελευθερία συνίσταται στην αναγνώριση της αναγκαιότητας" και οι επιπτώσεις της στην πολιτική πράξη" - Στοιχεία κριτικής της Νεοελληνικής Ιδεολογίας (1995) - Τα τρία σήματα της Δημοκρατίας (1999) - Πρώτη μετάφρααη στη γερμανική γλώσσα του έργου "Λογική ή η τέχνη του στοχάζεσθαι", η επωνομαζόμενη Λογική του Port-Royal (των Antoine Arnauld και Pierre Nicole) - Εντάχθηκε στον τόμο "One Thousand Great Intellectuals" που εκδόθηκε το 2003 (International Biographical Centre, Cambridge).
[ISBN: 960-8263-15-8]
ΖΑΚ ΕΛΛΥΛ ,
Οι διάδοχοι του Μαρξ
Ο Ζακ Ελλύλ (1912-1994) γεννήθηκε στο Μπορντώ. Σπούδασε νομικά (διδάκτωρ το 1936) και δίδαξε στο Μονπελιέ, στο Στρασβούργο, στο Κλερμόν-Φεράν. Από το 1940 έως το 1944 συμμετείχε στην αντίσταση εναντίον των γερμανών κατακτητών. Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας, άρχισε να διδάσκει στο Μπορντώ, στο Ίδρυμα Πολιτικών Μελετών (από το 1947). Από τα πολλά έργα του, που επηρέασαν πολύ τους στοχαστές στη Γαλλία και στις Η.Π.Α., αναφέρουμε τα ακόλουθα:
Η τεχνολογική/ τεχνική κοινωνία
Μεταμόρφωση του αστού
Προπαγάνδες
Η προδοσία της Δύσης
Αναρχία και χριστιανισμός
Η πολιτική αυταπάτη.
Επί τριάντα χρόνια ο Ζακ Ελλύλ παρέδιδε στους φοιτητές του έναν κύκλο μαθημάτων για τους διαδόχους του Μαρξ. Αυτά τα μαθήματα αποτελούν τον παρόντα τόμο. Πραγματεύεται εδώ τις τάσεις και τα ρεύματα που απορρέουν από τις διαφορετικές ερμηνείες που δόθηκαν σε διφορούμενα σημεία του έργου του Μαρξ και οδήγησαν στη δημιουργία ρευμάτων στα πλαίσια της μαρξιστικής σκέψης, που ήταν συνήθως εχθρικά μεταξύ τους: Ζαν Ζωρές, Ζωρζ Σορέλ, Έντουαρντ Μπέρνσταϊν, Καρλ Κάουτσκυ, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Βλαντιμίρ Ίλλιτς Λένιν, Γκεόργκι Πλεχάνοφ… Συμπληρώνει το βιβλίο του με την εξέταση των τσεχοσλαβάκων μαρξιστών, στους οποίους βασίστηκε η λεγόμενη "Άνοιξη της Πράγας" το 1968 (Ράντοβαν Ρίχτα, Ότα Σικ). Όπως λέει: "ανέκτησα μια κάποια ελπίδα για την υπόθεση του σοσιαλισμού εν γένει, όταν συνάντησα τη σκέψη των τσεχοσλοβάκων μαρξιστών: επιχειρούσαν να δώσουν μια μαρξιστική απάντηση στα προβλήματα μιας τεχνολογικής/ τεχνικής κοινωνίας".
Το επιβλητικό έργο του Ζακ Ελλύλ (1912-1994) καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από δυο στοιχεία: τη συνάντησή του με τη σκέψη του Μαρξ, η οποία θα τον εμπνεύσει και θα τον επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό, παρ’ ότι την θεωρεί ξεπερασμένη, και τη θρησκευτική του πίστη, που θα τον οδηγήσει να μελετήσει τη Βίβλο και τη χριστιανική θεολογία. Μαρξιστής μέχρι τη δεκαετία του 1930, ο Ελλύλ θα εγκαταλείψει τον μαρξισμό με αφορμή τις δίκες της Μόσχας. Θα παραμείνει, ωστόσο, κριτικός στοχαστής και με το έργο του θα καταγγείλει την κυριαρχία της τεχνικής, που αναγορεύει τα μέσα σε σκοπούς και απειλεί την ανθρώπινη ελευθερία. Στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται τα μαθήματα που παρέδωσε ο Ελλύλ στους φοιτητές του Ιδρύματος Πολιτικών Ερευνών του Μπορντώ για την εξέλιξη της μαρξιστικής σκέψης μετά τον Μαρξ. Ένα κρίσιμο ερώτημα, στο οποίο προσπαθεί να απαντήσει ο γάλλος στοχαστής, είναι τούτο: Πώς εξηγείται το μεγάλο πλήθος και η ποικιλία των μαρξισμών; Πώς εξηγούνται οι σοβαρές αποκλίσεις μεταξύ των ερμηνευτών της σκέψης του Μαρξ; Ο Ελλύλ επισημαίνει τις αντινομίες που εμπεριέχει το έργο του Μαρξ, οι οποίες τροφοδότησαν τις διαφορετικές ερμηνείες.
(Θανάσης Γιαλκέτσης, Βιβλιοθήκη της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, 482, 14.12.2007)[ISBN: 960-8263-15-8]
Λιούις Μάμφορντ,
Ο μύθος της μηχανής
Α. Τεχνική και ανάπτυξη του ανθρώπου.
Β. Το πεντάγωνο της ισχύος
H πορεία του ανθρώπου από τότε που εμφανίστηκε στη γη μέχρι σήμερα.
O κάθε τόμος περιλαμβάνει πενήντα περίπου εικόνεςΟ άνθρωπος βγαίνει από τα σπήλαια, σχηματίζει πρώτα μικρές και κατόπιν μεγαλύτερες ομάδες με τους ομοίους του. Από την καρποσυλλογή φτάνουμε στη γεωργία και στις πρώτες εδραίες κοινωνίες. Στη λεγόμενη Εύφορη Ημισέληνο (Μεσοποταμία, Αίγυπτο) εγκαθιδρύονται οι πρώτες μεγάλες συγκεντρωτικές αυτοκρατορίες, με επικεφαλής έναν μονάρχη-θεό. Αυτές δημιουργούν και την πρώτη Μεγάλη Μηχανή (Μεγαμηχανή), που έχει για εξαρτήματά της ανθρώπους. Οι εργατικές στρατιές, υπό την αυστηρή καθοδήγηση και επιτήρηση της κεντρικής διοίκησης, εκτελούν τα κολοσσιαία έργα που ακόμη σώζονται και προκαλούν το δέος. Στην αρχαία Ελλάδα δημιουργούνται η δημοκρατία και η φιλοσοφία. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία εμπεδώνει και επεκτείνει τα έως τότε επιτεύγματα του πολιτισμού. Οι μεγάλες αξονικές θρησκείες οδηγούν στη διεύρυνση των οριζόντων του ανθρώπου. Ο σκοτεινός Μεσαίωνας δεν είναι και τόσο σκοτεινός: δημιουργούνται οι ελεύθερες πόλεις, γεννιέται η νεωτερική επιστήμη, γίνονται τεχνικές πρόοδοι. Το λάθος της νεωτερικής επιστήμης: υπερτονίζει το ποσοτικό και μετρήσιμο σε βάρος του υποκειμενικού. Στο μεταξύ, κατατρύχουν την ανθρωπότητα ο πόλεμος, η μισαλλοδοξία, η απολυταρχία. Οι αστικές επαναστάσεις αρχικά και η ρωσική στη συνέχεια αλλάζουν την καθημερινή κοινωνική ζωή. Σημεία καμπής, κατά τον 20ό αι., οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και η δημιουργία της ατομικής βόμβας. Η εξουσία της Μεγαμηχανής κατέχει πια τα μέσα να τερματίσει την ανθρώπινη ζωή. Τα κινήματα αντίστασης στη Μεγαμηχανή συμμερίζονται πολλές φορές τους θεμελιώδεις μύθους της. Αλλά, παρ' όλ' αυτά, υπάρχει ελπίδα. Ο άνθρωπος, με τη συλλογική δράση και την προσωπική ωρίμανση, μπορεί εν τέλει να δημιουργήσει μια άξια του ανθρώπου ζωή, μια ελεύθερη κοινωνία.
Σ' αυτό το βιβλίο ο Λιούις Μάμφορντ υπάρχει σε όλο του το μεγαλείο. Μέσα από μία ιστορική επισκόπηση του τεχνολογικού φαινομένου, αλλά με φιλοσοφικές και ανθρωπολογικές προεκτάσεις, επιχειρεί ν' αναζητήσει τους καταγωγικούς πυρήνες της σύγχρονης τεχνολογίας, το τεχνικοποιημένο περιβάλλον του σύγχρονου ανθρώπου, καθώς και την υβριδική ανθρωπολογία που αυτό διαμορφώνει. Εδώ, επιχειρεί, από τη μία, ν' αμφισβητήσει τη θεωρία που θέλει την εφεύρεση και χρήση των εργαλείων ως την αιτία που συνέβαλε στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του πρωτόγονου ανθρώπου και, από την άλλη, μέσα από μια σειρά επανερμηνειών να δει με διαφορετικό μάτι τις ολοκληρωτικές διαστάσεις του φαινομένου της μεγαμηχανής, που κατακλύζει και πάλι σήμερα όλες τις ακρώρειες της ζωής μας.
Εάν χρειαζόμαστε αποδείξεις για την ανωτερότητα του πρώιμου ανθρώπου από τα άλλα πλάσματα, αυτές θα πρέπει, σύμφωνα με τον συγγραφέα, να τις αναζητήσουμε αλλού, σε μια σειρά εφευρέσεων που έχουν να κάνουν με τη γλώσσα, την κοινωνική οργάνωση και το τελετουργικό πρακτικό. Το πιο σημαντικό εργαλείο που κατείχε ο πρωτόγονος άνθρωπος ήταν ο νους του, μία νοητική ενέργεια που ξεπερνούσε το ζωικό του επίπεδο και δημιουργούσε γεγονότα στο συμβολικό. Οι συγκινήσεις και τα όνειρά του εμπλέκονταν όλο και περισσότερο στις ζωικές του εκδηλώσεις. Ήταν το ον που πάτησε πάνω στη ζωική του κατάσταση για να εκτιναχθεί στο επίπεδο των συμβόλων, της μεταφυσικής, της έκφρασης των συναισθημάτων του. Ο ταφικός λιθοσωρός με τη γύρη λουλουδιών του Χόμο Σάπιενς μαρτυρεί ένα πλάσμα τελεσίδικα αφοσιωμένο στη συγκίνηση και στη νοσταλγία, στη συναισθηματική διέγερση και στον υπαρκτικό προβληματισμό. Δηλαδή, ένα ον ανώτερο από τον κατασκευαστή εργαλείων που περιγράφεται συνήθως. Λέει ο Μάμφορντ: "Η ταφή του σώματος μαρτυρεί για τη φύση του ανθρώπου περισσότερα από το εργαλείο που έσκαψε τον τάφο".
Η δρ. Alison Jolly και ο Γιόχαν Χόυζινχα μάλιστα, μεταξύ άλλων, υποστηρίζουν ότι η κοινωνικότητα και το παιχνίδι ήταν τα διαμορφωτικά στοιχεία του πρώιμου ανθρώπου, και όχι η εφεύρεση και χρήση εργαλείων. Στη θέση του Χόμο Φάμπερ, του ανθρώπου κατασκευαστή, έχουμε την ιδέα του Χόμο Λούντενς, του παίζοντος ανθρώπου, που θεατρικοποιεί το περιβάλλον του, όπως αποκαλύφθηκε και με τα πρώτα παλαιολιθικά σπηλαιογραφήματα στην Αλταμίρα, στο Λεσκώ και αλλού. Ο άνθρωπος είναι το ον που πρώτα εξερευνά τον εαυτό του και έπειτα τον κόσμο γύρω του. Έτσι, ακόμη και τα εργαλεία του θεωρούνται μέσα στο ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον που στήνει ο πρωτόγονος άνθρωπος με πάρα πολύ κόπο. Αναφέρει ο Μάμφορντ: "Η γλώσσα, αν και ήταν η πιο ισχυρή συμβολική έκφραση του ανθρώπου, έρρεε από την ίδια πηγή που παρήγαγε τελικά τη μηχανή, την πρωταρχική πράξη της τελετουργίας, έναν τρόπο τάξης τον οποίο υποχρεώθηκε ν' αναπτύξει ο άνθρωπος για την αυτοπροστασία του, για να ελέγξει το τεράστιο υπερφορτίο ψυχικής ενέργειας που έθετε στη διάθεσή του ο μεγάλος του εγκέφαλος".
Την ιδέα του τεχνολογικού ανθρώπου μελετά ο Μάμφορντ και στο φαινόμενο της μεγαμηχανής, ενός αόρατου, γιγαντιαίου μηχανισμού που αποτελούνταν από ανθρώπινα εξαρτήματα και που τον χειρισμό του είχαν αναλάβει οι βασιλείς του αρχαίου κόσμου. Τεράστια κατασκευαστικά έργα, όπως οι πυραμίδες, το μεσοποταμιακό αρδευτικό σύστημα ή το Σινικό τείχος, είναι έργα αυτής της αόρατης μεγαμηχανής. Τη θέση της πήραν, στο προχώρημα της ιστορίας, οι μηχανικές εφευρέσεις. Οι εφευρέσεις του κοχλία ή του τόρνου στην αρχαία Ελλάδα έκαναν εφικτή μια ολόκληρη σειρά άλλων εφευρέσεων που πρωταγωνιστούσαν στην καθημερινή ζωή, όπως η τροχαλία, το βαρούλκο, οι γερανοί. Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο ο "από μηχανής θεός" κατέβαινε στη σκηνή με τη βοήθεια μιας μηχανής. Όπως σημειώνει ο Μάμφορντ, "το γεγονός μάλιστα αυτό, ότι οι έλληνες θεατές δεν έβλεπαν τίποτε παράξενο στο τέχνασμα αυτό, υποδηλώνει ότι η μηχανή γινόταν αποδεκτή ως υπερφυσικός παράγοντας".
Από ένα άλλο ιερό περιβάλλον, από τη μοναστική ζωή των Βενεδικτίνων μοναχών, θα ξεκινήσει και η περιπέτεια της σύγχρονης εκμηχάνισης. Η καθημερινή χειρωνακτική εργασία των μοναχών, που ήταν και ένα από τα ιερά τους καθήκοντα, έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με την πρώτη ανθρωπομηχανή. Η εξουσία και η υποταγή σ' αυτή συνιστούν το πλαίσιο πάνω στο οποίο θ' αναπτυχθεί ο μηχανισμός της αγροτικής παραγωγικότητας του Μεσαίωνα. Η χρονική κανονικότητα της εργασίας των μοναχών, χαρακτηριστικό που έρχεται πρώτη φορά στο προσκήνιο, θα θέσει το ζήτημα της μέτρησης του χρόνου, η κλεψύδρα και το ηλιακό ρολόι θα οργανώσουν έκτοτε την ανθρώπινη δραστηριότητα και θα θέσουν τα θεμέλια της καπιταλιστικής οργάνωσης και μιας περαιτέρω εκμηχάνισης της ζωής. Τον τεχνολογικό μίτο παρέλαβαν κατόπιν οι μεσαιωνικές συντεχνίες. Οι σημαντικότερες εφευρέσεις που θ' αλλάξουν το χωροχρονικό πλαίσιο του πολιτισμένου κόσμου έγιναν όλες στην Ευρώπη και μάλιστα πριν τον 16ο αι. Η εφεύρεση των ματογυαλιών, που θα παρατείνουν τη νοητική ζωή των ώριμων ανθρώπων, η εφεύρεση του μικροσκοπίου και του τηλεσκοπίου, το τυπογραφικό πιεστήριο, αφηγούνται τα στάδια μιας τεχνολογικής αφήγησης με κορύφωση την τεχνολογική επανάσταση του 17ου αι. Σ' αυτό το κομβικό σημείο, ο Μάμφορντ στρέφεται στις τεχνοουτοπίες του Λεονάρντο ντα Βίντσι, στη μηχανική κοσμοεικόνα που αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης οραματιζόταν και σχεδίαζε, αλλά και στα κακά του προαισθήματα από την προοπτική μιας γενικευμένης μηχανοποίησης. Από τον μεσαιωνικό εκμηχανισμό και την αριθμοποίηση της Αναγέννησης ερχόμαστε στον 17ο αι. και στον Λουδοβίκο ΙΔ΄, τον Βασιλέα Ήλιο όπως αυτοχαρακτηριζόταν, και στις θεωρίες του Κοπέρνικου για την κεντρική θέση του Ήλιου στο ηλιακό μας σύστημα. Θεωρία που έφερε μαζί της μια υψηλή τεχνολογία. Το σύμπαν ήταν πλέον ένα μηχανικό σύστημα, και σ' αυτή τη νέα κοσμοεικόνα κεντρικό χαρακτηριστικό ήταν η μηχανή, όχι ο άνθρωπος. Λέει ο Μάμφορντ: "Ο άνθρωπος θα έβρισκε τη σωτηρία του, αν αποδεχόταν αυτή τη μηχανική ορθοδοξία".
Η διαπλανητική εξερεύνηση μόλις αρχίζει, και ο Κέπλερ ήδη από το 1609 καταστρώνει το σχέδιό του για την πρώτη προσσελήνωση. Αυτήν ακριβώς την εποχή έχουμε και τη δεύτερη ιστορική εμφάνιση του Βασιλέα Ήλιου -η πρώτη ήταν στην αρχαία Αίγυπτο- και εδώ διακρίνει ο Μάμφορντ τις βάσεις της σύγχρονης μεγαμηχανής. Η αστρονομία με την αποπροσωποποιημένη κοσμοεικόνα της είναι το κομβικό σημείο που θα χαρακτηρίζει έκτοτε την τεχνολογική εξέλιξη. Μια σειρά μαθηματικών και φυσικών επιστημόνων, από τον Κοπέρνικο, τον Κέπλερ, τον Γαλιλέο, τον Ντεκάρτ έως τον Λάιμπνιτς και τον Νεύτωνα περιγράφουν ένα απολύτως μηχανοποιημένο κοσμικό πρότυπο, μια κοσμική μορφή μαθηματικής τάξεως, ένα επιστημονικό κοσμοείδωλο. Με τον Γαλιλέο, έχουμε το φαινόμενο της επιστημονικής αποστείρωσης, του άτεγκτου επιστημονικού δογματισμού. Μια αντικειμενική θεώρηση του κόσμου μπορούμε πλέον να έχουμε μόνο μέσα στον χωρο του επιστημονικού εργαστηρίου. Ο Ντεκάρτ μάλιστα, στο περίφημο έργο του Λόγος περί Μεθόδου, θα παρατηρήσει: "Το σώμα του ανθρώπου δεν είναι τίποτε άλλο από μια μηχανή φτιαγμένη από πηλό". Και σ' ένα γράμμα του έγραφε: "Στόχος μου είναι να δείξω ότι η ουράνια μηχανή πρέπει να εξομοιωθεί όχι μ' έναν θεϊκό οργανισμό αλλά μ' ένα ρολόι". Το τελικό στάδιο αυτού του ιδεολογικού και επιστημονικού μετασχηματισμού θα μπορούσε να είναι η τεχνητή νοημοσύνη, ο μεγάλος υπολογιστικός εγκέφαλος, η μεγαμηχανή της εποχής μας, που μέσα από τις ουτοπίες και τις δυστοπίες του 20ού αι. θα καταστεί το δεύτερο Σύμπλεγμα Ισχύος - με πρώτο το της εποχής των Πυραμίδων.
Η σύγχρονη μεγαμηχανή προήλθε από "ένα κβαντικό άλμα από τη μακρομηχανική στη μικρομηχανική" και είναι η εγκαθίδρυση ενός τελειοποιημένου συστήματος ελέγχου μέσω των κομιούτερ, που καθίσταται ο έσχατος σκοπός, το έσχατο τέλος. Το τέλος εν τέλει και της ίδιας της μηχανής, από μια ηλεκτρονική αντι-μηχανή. Και εδώ ο Μάμφορντ βλέπει κριτικά τις θέσεις του Μακ Λούαν, που θέλει τις μηχανές να εξαφανίζονται μέσα σ' αυτή την ηλεκτρονική ισοδυναμία. Θεωρίες, όμως, που δείχνουν να επιβεβαιώνονται με την ακαριαία πλανητική επικοινωνία ή με τις απτές εικόνες της οθόνης. Αλλά ο Μάμφορντ δεν πείθεται εύκολα. Η ακαριαιότητα της σύγχρονης επικοινωνίας, η μαζική παραγωγή, η ταχύτητα, δεν είναι γι' αυτόν τίποτε άλλο από τα ανορθολογικά στοιχεία της σύγχρονης τεχνικής, αυτά που βιάζουν τον εσώτερο κόσμο του ανθρώπου. Ο μόνος δρόμος που μας απομένει είναι αυτός που αποκαθιστά την καθολικότητα της εμπειρίας μας, αυτός που αποκαλύπτει τον κρυμμένο άνθρωπο μέσα στη μηχανή, που απορρίπτει εν τέλει τον Μύθο της Μηχανής.
Αποστόλης Αρτινός, POPULAR SCIENCE, Δεκέμβριος 2005
[ Δείτε τα υπόλοιπα βιβλία >>> πατήστε εδώ για συνέχεια ]
σελ. 4 απο 10επιστροφή στις εκδόσεις μας ...
